Informacje podstawowe

02 cze Informacje podstawowe

Leman jest typową wsią kurpiowską położoną na terenie płaskiego krajobrazu pokrytego łąkami i lasami. Leży przy drodze prowadzącej z Kolna przez Czerwone, Kozioł, Łachę, Zimną do Lemana.

Leman razem z łąkami i gruntami ornymi zajmuje 1664 ha.

To duża wioska, lecz posiada kolonijną zabudowę, choć przed II wojną światową była to dość typowa ulicówka.  Obecnie liczy 420 mieszkańców.

Zarejestrowanych jest ok. 80 gospodarstw rolnych.

Jednakże tych dużych nowoczesnych, opartych na produkcji mleka, jest nie więcej jak ¼ z ogólnej liczby.

Najcenniejszym skarbem naszej miejscowości i okolic są lasy i czyste powietrze.

Przez Leman płynie rzeczka o nazwie Turośl. […] Wokół wsi rozrzucone są pojedyn­cze gospodarstwa. To kolonie: Pudełko i Zapole.

Leman był jedną z najdawniejszych osad przemysłowych w puszczy Zagajnicy. Wieś jako Ruda Leman była już wzmiankowana w dokumentach w 1605 roku. Należała wów­czas do dóbr starostwa kolneńskiego.

W Lemanie znajduje się kościół p.w. Św. Rocha. Parafię erygowano w 1906 r. a obecnie istniejącą świątynię zbudował Ks. Cz. Dziądziak w 1925 r.

Pod Lemanem znajduje się mogiła pomordowanych przez bolszewików żołnierzy polskich w 1920 roku.

W odległości około 7 km na północ od Lemana znajduje się budynek zbudowany w latach dwudziestych XX wieku. Jest to była strażnica Straży Granicznej. Nieco na północ od strażnicy przebiegała granica polsko-niemiecka będąca granicą Prus Wschod­nich. Budynek jest budowany w stylu klasycystycznym z trójkątnym szczytem i partero­wymi skrzydłami po bokach. Dach dwuspadowy, kryty blachą. Środkowa część budynku jest piętrowa z dwoma balkonami na frontowej ścianie. Na parterze w części środkowej znajduje się płytka zakończona półkoliście nisza. Przed budynkiem – las, za budynkiem rozległe łąki. Budynek został zaadaptowany na Wiejski Ośrodek Zdrowia, obecnie – Poradnia Medycyny Rodzinnej prowadzona przez Panią Elżbietę Rożniatowską.

Rezerwat Ciemny Kąt utworzony w 1984 roku na powierzchni 125,95 ha leży na terenie Obrębu Kolno Nadleśnictwa Nowogród, półtora kilometra na południowy-wschód od wsi Leman w północno-wschodniej części Puszczy Kurpiowskiej. Rezerwat obejmuje zalesione wzniesienie zbudowane z piasków wydmowych, otoczone rozle­głymi zmeliorowanymi łąkami. Rzeźbę rezerwatu urozmaicają liczne wzniesienia wy­dmowe poprzedzielane zatorfionymi obniżeniami.Las odznacza się wysokim stopniem naturalności. Szczególnie cenne są drzewo­stany sosnowe z dużym udziałem świerka odznaczające się różnowiekową strukturą i występowaniem naturalne­go odnowienia.

Z Lemanem związane były losy interesujących ludzi.

Stanisław Niedziałowski syn Franciszka Salezego miał czterech braci. Najstarszym bratem był Kazimierz. Stanisław był drugim z kolei dzieckiem. Skończył gimnazjum w Pułtusku. Do cesarskiego wojska zazwyczaj brano najstarszych synów. Macocha z ojcem „załatwiła sprawę”. I tak Kazimierz pozostał w domu, a w rekruty poszedł Stanisław. Służył w carskim wojsku w głębi Rosji. Do Polski wrócił po dwudziestu latach służby. Do rodzinnego domu w Nurze już nie powrócił. Zatrzymał się w Łomży u stryjecznego brata. Był styczeń 1863 roku. Właśnie wybuchło Powstanie Styczniowe. Stanisław Nie­działowski włączył się w konspiracyjną walkę. Musiał jednak z czegoś żyć. Został nauczy­cielem. Rozpoczął pracę pedagogiczną w Lemanie pod Kolnem. W konspiracji praco­wał jednak nadal. W jego domu był punkt przerzutowy ludzi związanych z powsta­niem na Prusy i na Kurpie. […] Zmarł w 1909 roku i został pochowa­ny na cmentarzu w Łomży.

Imię Stanisława Krupki znanego politycznego i spo­łecznego działacza, otrzyma­ła Szkoła Podstawowa w Lema­nie 4.10.1987 r. Stanisław Krupka (1900-1971) urodził się we wsi Zim­na koło Lemana. Do szkoły chodził w Lemanie. Ukończył gimnazjum i seminarium na­uczycielskie. Był więc jednym z pierwszych wykształconych Kurpiów. W młodości działał w Polskiej Organizacji Woj­skowej i Komisji Plebiscytowej na Warmii i Mazurach. Potem związany był z ruchem ludowym. Jako działacz PSL „Wyzwolenie” organizował w 1924 roku protest mieszkań­ców gminy Turośl i Zbójna. Był to słynny marsz Kurpiów na Kolno. Z przyczyn politycz­nych został pozbawiony prawa wykonywania zawodu nauczyciela. Tuż przed drugą wojną światową uzyskał stanowisko wójta gminy Wawer pod Warszawą. W czasie okupacji organizował na terenie Wawra działalność konspiracyjną. Po wojnie był pierwszym na­czelnikiem powiatu stołecznego, a następnie wojewodą białostockim.

Przez całe życie Stanisław Krupka zabiegał o wydźwignięcie gospodarcze i kultu­ralne rodzinnych okolic. Między innymi dzięki jego poparciu została wybudowana szkoła podstawowa w Lemanie i szosa do Kolna.

Wykorzystano fragmenty książki Jerzego Rudnickiego „Zabytki ziemi łomżyńskiej”.