Nieco historii

02 cze Nieco historii

Za panowania Piastów tereny dzisiejszej Puszczy Kurpiowskiej stanowiły obszar pograniczny z Prusami. Mało urodzajne gleby nie zachęcały tu do osiedlania się. Początkowo przebywali tu sezonowo mieszkańcy okolic trudniący się myślistwem, bartnictwem, rybołówstwem. W XIV wieku Puszcza budziła zainteresowanie książąt mazowieckich, jako doskonały teren łowiecki. Ożywiony ruch osadniczy rozwinął się na tych ziemiach w VV wieku. Przyczyn wzmożonego osadnictwa było wiele. W 1526 roku Księstwo Mazowieckie zostało przyłączone do Korony. Hołd pruski w 1525 i unia z Litwą usunęły groźbę najazdów z północy. Zagospodarowaniem terenów zainteresowani byli starostowie królewscy w Ostrołęce, Łomży, Przasnyszu i chętnie nadawali przybyłym nowe ziemie. Wreszcie osadników zachęcała do osiedlania gwarancja wolności osobistej. Część z nich stanowili zbiegli poddani z folwarków szlacheckich.

Do XVII wieku gospodarka na terenie Puszczy opierała się wyłącznie na eksploatacji dóbr naturalnych. Zajmowano się: myślistwem, rybołówstwem, wytapianiem żelaza z rudy darniowej. Szczególnie uprzywilejowani byli bartnicy. Posiadali oni własną organizację, rządzącą prawem bartnym, początkowo zwyczajowym, a w latach 1559 i 1616 spisanym i zatwierdzonym w 1630 roku przywilejem Zygmunta III Wazy.

Warunki życia w Puszczy ukształtowały typ ludności puszczańskiej, miłującej wolność, patriotycznej, ofiarnie walczącej o niezależność i prawa. Kurpie byli doskonałymi strzelcami. Partyzanckie oddziały kurpiowskie walczyły przeciw Szwedom w czasie „potopu” (1655 – 1660).

Kurpie odegrali chlubną rolę w walkach narodowowyzwoleńczych. W 1809 roku w wojnie z Austrią brał udział kurpiowski 6 Pułk Strzelców Pieszych zorganizowany przez pułkownika Ignacego Zielińskiego. W czasie powstania listopadowego pod Ostrołęką rozegrała się słynna bitwa (26 maj 1831 rok), w której znakomitym opanowaniem sztuki wojskowej i bohaterstwem odznaczył się gen. Józef Bem. Żywy był także udział Kurpiów w powstaniu styczniowym (1863). Zasłynął tutaj szczególnie naczelnik powstańczy województwa płockiego – Zygmunt Padlewski.

W XIX w. teren Puszczy zajęli Prusacy i włączyli je do Prus Nowowschodnich. Kurpiom odebrano broń, prawo korzystania z lasów, zajmowania się łowiectwem. Wydano zakaz kopania bursztynu.
Po powstaniu styczniowym rozpoczął się rabunkowy okres eksploatacji Puszczy. Upadło bartnictwo, a nieurodzajne gleby nie mogły zapewnić utrzymania ludności. To wszystko spowodowało masową emigrację, szczególnie do Ameryki.

W czasie I wojny światowej (1914 – 1918) ze względu na duże znaczenie strategiczne Narwi (szereg umocnień) tereny te stały się linią frontu. Stąd wyruszyło na początku wojny uderzenie rosyjskie na Prusy Wschodnie, a po klęsce Rosjan pod Stębarkiem ustalił się na tej linii front, przełamany przez Niemców dopiero w lipcu 1915 roku.

W czasie II wojny światowej tereny Puszczy znalazły się pod okupacja niemiecką. Od 1 września 1939 roku polskie ugrupowania – armia „Modlin” i Samodzielna Grupa Operacyjna „Narew” – toczyły tu krwawe walki. 3 września została przełamana linia obrony armii „Modlin”. Niemcy sforsowali Narew i uderzając przez Puszczę Białą, 8 września zajęli Ostrów Mazowiecką. Oddziały SGO „Narew” mimo bohaterskich walk pod Wizną, zostały okrążone w rejonach Zambrowa i ostatecznie skapitulowały 13.09.1939 roku.

W czasie okupacji hitlerowcy, tłumacząc pochodzenie miejscowej ludności od rzekomo nordyckich plemion pruskich, zamierzali utworzyć w części Puszczy Zielonej odrębne państwo Kurpiów. Próby te skończyły się niepowodzeniem.