31 maj Zasady pisowni literackiego dialektu kurpiowskiego – Jerzy Rubach
Z książki „Zasady pisowni literackiego dialektu kurpiowskiego”
Jerzy Rubach
University of Iowa / Uniwersytet Warszawski
Lista reguł literackiego dialektu kurpiowskiego
Reguła I: ubezdźwięcznianie końcowe
Spółgłoski dźwięczne[1] są zastępowane przez bezdźwięczne na końcu wyrazu, czyli
b, w, d, z, dz, rz, ź, dź, g → p, f, t, s, c, sz, ś, ć, k.
Reguła II: wymowa litery u
Literę u w pisowni kurpiowskiej wymawia się jak literę u w pisowni ogólnopolskiej.
Reguła III: wymowa litery e
Literę e w pisowni kurpiowskiej wymawia się jak literę e w pisowni ogólnopolskiej.
Reguła IV: wymowa litery ї
Literę ї w pisowni kurpiowskiej wymawia się jako głoskę pośrednią pomiędzy
ogólnopolskim i a kurpiowskim y.
Reguła V: występowanie litery ї
Literę ї pisze się po literach ś, ź, ć, dź, ń oraz j.
Reguła VI: wymowa litery y
Literę y w pisowni kurpiowskiej wymawia się jako głoskę pośrednią pomiędzy
ogólnopolskim y a i.
Reguła VII: pisownia litery y
W kurpiowskim pisze się y zamiast ogólnopolskiego i po literach l, k, g, ch, h.
Reguła VIII: wymowa litery a
Literę a w pisowni kurpiowskiej wymawia się jako przednie a.
Reguła IX: wymowa litery å
Literę å w pisowni kurpiowskiej wymawia się jako tylne a.
Reguła X: wymowa ó
Literę ó w pisowni kurpiowskiej wymawia się jako głoskę pośrednią pomiędzy
ogólnopolskim o a u.
Reguła XI: pisownia ó przed spółgłoskami nosowymi
Przed m, n oraz ń zamiast ogólnopolskiego o zawsze występuje ó.
Reguła XII: wymowa litery é
Literę é w pisowni kurpiowskiej wymawia się jako głoskę pośrednią pomiędzy
ogólnopolskim e a i.
Reguła XIII: wymowa litery ë
Literę ë wymawia się jako głoskę pośrednią pomiędzy ogólnopolską głoską y a
głoską a.
Reguła XIV: występowanie litery ë
Literę ë pisze się zamiast ogólnopolskiego e jeżeli znajduje się ono przed m, n lub ń.
Reguła XV: wymowa liter ę i ą
Litery ę i ą wymawia się jako nosowe ë w przypadku ę i jako nosowe ó w
przypadku ą.
Reguła XVI: pisownia ę i ą na końcu wyrazu
Na końcu wyrazu zamiast ogólnopolskiego ę piszemy ë a zamiast ą – piszemy ó.
Reguła XVII: pisownia spółgłosek miękkich
Głoski miękkie ś, ź, ć, dź, ń zapisywane są zawsze jako ś, ź, ć, dź, ń niezależnie od
kontekstu, w którym występują.
Reguła XVIII: kurpiowskie odpowiedniki miękkich wargowych
język ogólnopolski dialekt kurpiowski
p’[2] pś
b’ bź
f’ ś
w’ ź
m’ ń
Reguła XIX: miękkie wargowe w języku ogólnopolskim
Spółgłoski wargowe p, b, f, w, m są miękkie jeżeli po nich znajduje się litera i.
Reguła XX: twarde k, g, ch
Po k, g, ch (lub h) zamiast i albo ї zawsze pisze się i wymawia y.
Reguła XXI: mazurzenie
Ogólnopolskie cz, dż są zastępowane w kurpiowskim przez c, dz, natomiast sz, ż są
zastępowane najczęściej przez s, z a rzadziej przez ś, ź.
Reguła XXII: pisownia i wymowa rz
W dialekcie kurpiowskim pisze się i wymawia rz tak jak w języku ogólnopolskim.
Reguła XXIII: pisownia głoski j
Jedynym prawidłowym zapisem głoski j jest litera j.
Reguła XXIV: pisownia głosek protetycznych
W dialekcie kurpiowskim wyrazy ogólnopolskie zaczynające się od i poprzedza się
literą j a wyrazy zaczynające się od u, o, a poprzedza się literą ł.
Reguła XXV: ubezdźwięcznianie w czasie przeszłym
W kurpiowskich odpowiednikach ogólnopolskich czasowników typu mógł, mogłem,
mogłeś piszemy literę oznaczającą spółgłoskę bezdźwięczną, a więc mók, mókëm,
mókeś.
[1] Reguła ta nie dotyczy spółgłosek nosowych m, n, ń oraz spółgłosek r i l, czyli w wyrazie dom spółgłoska m pozostaje dźwięczna.
[2] Jak już wcześniej wspomniałem, apostrof ’ oznacza miękkość.
No Comments